Kroatie Oostenrijk-Hongarije (2) - geschiedenis

Kroatië in het Habsburgse Rijk.

(1527-1918) - (deel 2) (deel 1)

Door de val van de Venetiaanse Republiek in 1797, kwamen de meeste bezittingen van deze Republiek in handen van de Fransen die het in hetzelfde jaar doorgaven aan de Oostenrijkers. Acht jaar later werden deze gebieden terug aan de Fransen gegeven en werden het de Illyrische Provincies. In 1815 werden ze werderom bij de Oostenrijkse Kroongebieden gevoegd. Nu echter als deel van hetzelfde keizerrijk, Dalmatië en Istrië als deel van Cisleithanië en Kroatië en Slavonië als deel van Hongarije.

De Illyrische Beweging
Zowel Oostenrijk als Hongarije probeerden eeuwen om Kroatië te koloniseren. Ze legden hun taal op aan de bevolking en lieten kolonisten er zich vestigen. Kroatische nationalisten ageerden tegen deze niet-gewelddadige doch duidelijke Germanisatie en Magyarisatie. De Kroatische opleving kwam er in de jaren 1830 met de opkomst van de Illyrische Beweging. Deze Beweging kreeg weliswaar een verkeerde naam (sommigen dachten dat ze afstammelingen waren van de Illyriërs en niet van de Slaven), maar dit buiten beschouwing gelaten hadden ze een grote aanhang, trokken invloedrijke figuren aan en boekten ze belangrijke vooruitgang in de Kroatische taal en cultuur. De kampioen van de illyrische beweging was Ljudevit Gaj die de Kroatische taal en literatuur standaardiseerde.

Tegen 1840 verlegde de Beweging zijn doel van cultuur naar politiek en bij koninklijk bevel werden op 11 januari 1843 (Metternich) het gebruik van Illyrische namen en insignes verboden. Dit stopte de vooruitgang van de Beweging maar kon de vooruitgang die zich onder de bevolking had ingezet niet meer stoppen.

Niettegenstaande de hulp aan de Oostenrijkers door de Kroatische Ban Jelacic in de Revolutie van 1848 in de Habsburgse gebieden, werd Kroatië het onderwerp van het absolutisme en de Hongaarse hegemonie onder ban Levin Rauch toen het Rijk werd omgevormd tot het Oostenrijks-Hongaarse rijk in 1867.

hongersnood
Maar toch had Ban Jelacic succes in het afschaffen van het lijfeigenschap in Kroatië dat grote veranderingen teweegbracht : de macht van de grote landeigenaars werd beperkt en akkerland werd in toenemende mate onderverdeeld, wat leidde tot hongersnood. Daardoor emigreerden vele Kroaten naar de Nieuwe Wereld-landen van die periode, een trend die zich voortzette gedurende 100 jaar en zorgde voor een grote Kroatische diaspora.

De Illyrische Beweging was vrij breed, zowel nationalistisch als pan-Slavisch. Ze ontwikkelde zich in twee grote doelen :

enerzijds de Kroatische Zaak die stond voor de eenmaking en onafhankelijkheid van het Kroatische volk, voorgegaan door mensen als Ante Starcevic, oprichter van de Partij van de Rechten in 1861;
anderzijds de pan-Zuid-Slaven, de Joegoslavische Zaak. Georiënteerd op de integratie van de aanleunende Zuid-Slavische volkeren, voorgegaan door o.a. Bisschop Josip Juraj Strossmayer oprichter van de Joegoslavische Academie van Wetenschappen en Kunst in 1867 en heroprichter van de Universiteit van Zagreb in 1874.

Het verlies van Kroatische autonomie werd rechtgezet in 1868 met de "Hrvatsko-Ugarska nagodba", maar de 'Gouverneur" werd aangeduid door Hongarije. 55% van al het belastinggeld ging naar Budapest en Hongarije had het zeggenschap over Rijeka, de belangrijkste zeehaven.

Het kroonland van Kroatië-Slavonië werd onderverdeeld in acht graafschappen (de hoofdplaats tussen haakjes) :

Belovár-Körös (Bjelovar)
Lika-Krbava (Gospic)
Modrus-Fiume (Ogulin)
Pozsega (Požega)
Szerém (Vukovar)
Varasd (Varaždin)
Veroce (Osijek)
Zágráb (Zagreb)

De Kroaten van de graafschappen aan de kust streefden naar een eenheid met de graafschappen van continentaal Kroatië. In 1881 werden de graafschappen van de Militaire Fronten samengevoegd met de civiele graafschappen wat er toe leidde dat de inwoners van die gebieden interesse toonden in een politieke versterking van het land.

Het land kende een bedreiging van Magyarisatie onder Ban Khuen-Héderváry wiens bewind van 2 decennia getekent werden door politieke en publieke demonstraties en eindigde in 1903 met gewelddadige oproer. De strijd om onafhankelijkheid werd onderbroken door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.

KROATIE.ORG

Kroatië in het Habsburgse Rijk.

KROATIE

.ORG